فرسایش نگران كننده زره محافظ زمین بر فراز كشور
ازن اتمسفر ایران کم شده است!
این با من: در سالیان اخیر، وضعیت نگران کننده آلودگی های جوی و لطمه های محیط زیستی سبب شده توجه بیشتری به بررسی کیفیت هوای کره زمین شود. یکی از عناصر کلیدی در این مورد، گاز ازن در لایه های مختلف جو است.
به گزارش این با من به نقل از ایسنا، ازن یکی از گازهای موثر در سیستم اقلیمی و سلامت زیستی زمین است. این گاز در لایه بالایی جو (استراتوسفر) به عنوان یک محافظ طبیعی عمل می کند و جلوی نفوذ پرتوهای فرابنفش خورشید به سطح زمین را می گیرد. بدون این لایه محافظ، زندگی در سطح زمین به شدت لطمه پذیر می شود. اما همین گاز اگر در لایه پایینی جو (تروپوسفر) وجود داشته باشد، به عنوان آلاینده شناخته می شود و می تواند سلامت انسان ها را تهدید کند. بنابراین، بررسی سطح و تغییرات گاز ازن از اهمیت زیادی برخوردار است، برای اینکه هم می تواند نشان دهنده شرایط حفاظتی جو باشد و هم می تواند نشانه ای از آلودگی های مضر برای انسان و محیط زیست تلقی شود.
با توجه به نقش دوگانه ازن در جو، شناسایی رفتار زمانی و مکانی آن، خصوصاً در کشورهایی که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و رشد جمعیت شهری هستند، بسیار اهمیت دارد. ازن در مناطق مختلف و در فصل های متفاوت سال، رفتار متفاوتی از خود نشان میدهد. بطور مثال، در فصل های گرم، برخی مناطق با افزایش میزان ازن روبه رو هستند که به طور معمول ناشی از کارهای انسانی مانند عبور خودرو ها و استفاده از سوخت های فسیلی است. در مقابل، در فصل های سرد میزان این گاز ممکنست به سبب تغییر در وضعیت جوی و فتوشیمیایی کاهش پیدا کند. این نوسانات می توانند بر تعادل زیست محیطی کشورها اثرگذار باشند و نیاز به رصد مستمر دارند.
در همین راستا، محسن حمیدیان پور از دانشگاه سیستان و بلوچستان با همکاری پژوهشگرهایی از دانشگاه بیرجند، پژوهشی را درباره ی تغییرات میزان گاز ازن در جو ایران انجام داده است. این مطالعه با هدف بررسی روند زمانی و مکانی تغییرات این گاز در سراسر کشور انجام شد. پژوهشگران تلاش کردند با تحلیل داده های چند دهه اخیر، تصویری روشن از وضعیت ازن در ایران عرضه کنند تا بتوان در امتداد پایداری محیط زیست، برنامه ریزی بهتری انجام داد.
برای انجام این مطالعه، محققان از داده های ماهواره ای مربوط به ۴۰ سال قبل (از ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۹) استفاده کردند. این داده ها از پایگاه MERRA-۲ استخراج شده که یکی از معتبرترین منابع داده های اقلیمی جهان به شمار می آید. محققان از روش های آماری ساده برای شناسایی روندها و نوسانات ازن استفاده کردند. در حقیقت، بجای مدلهای پیچیده، با بررسی تغییرات ماه به ماه و سال به سال، تلاش کردند الگوهای ساده و قابل فهمی از توزیع گاز ازن در مناطق مختلف ایران به دست آورند.
بر اساس نتایج این مطالعه، بیشترین میزان ازن در فصل بهار و خصوصاً در ماه اردیبهشت مشاهده شده و کمترین مقدار آن در مهرماه به ثبت رسیده است. نواحی شمال و شمال غرب ایران بیشترین تراکم ازن را دارند، در صورتیکه نواحی جنوبی مانند استان سیستان و بلوچستان و استان کرمان دارای پایین ترین میزان ازن هستند. این تفاوت ها به عواملی مانند عرض جغرافیایی، ارتفاع و شرایط جوی منطقه مرتبط دانسته شده اند.
نتایج همین طور نشان می دهند که بطور کلی در ضمن سالیان بررسی شده، میزان ازن در جو ایران روندی کاهشی داشته است. این کاهش در فصل زمستان آشکارتر بوده و از نظر آماری نیز معنادار است. همین طور مشخص شد که در مناطق شمال غربی تا مرکز ایران، کاهش ازن از نظر آماری مهم و قابل توجه بوده است، در صورتیکه در مناطق جنوبی، کاهش قابل مشاهده بوده اما معنادار نبوده است.
بر اساس اطلاعات تکمیلی این مطالعه که در فصلنامه علمی-پژوهشی «جغرافیا و پایداری محیط» وابسته به دانشگاه رازی انتشار یافته اند، کاهش ازن در لایه محافظ جو می تواند پیامدهایی جدی برای سلامت افراد داشته باشد. کاهش این گاز در استراتوسفر موجب افزایش نفوذ پرتوهای فرابنفش به سطح زمین می شود؛ پرتوهایی که طبق مطالعات پزشکی می توانند سبب افزایش سرطان های پوستی شوند. همین یافته با آمار ابتلای بیشتر به سرطان پوست در استان هایی مانند اصفهان و آذربایجان شرقی مطابقت دارد.
همچنین این مطالعه نشان داد که کارهای خورشیدی و تغییرات طبیعی مانند فوران آتشفشان ها نیز در تغییرات ازن نقش دارند. بعلاوه، عامل ارتفاع و توپوگرافی ایران خصوصاً در نواحی کوهستانی مانند زاگرس در توزیع این گاز تأثیر دارند.
باید اظهار داشت که یافته های این مطالعه، زنگ هشداری برای مسئولان حوزه محیط زیست هستند. کاهش مداوم ازن در جو ایران، خصوصاً در مناطق پرجمعیت یا لطمه پذیر، ممکنست تهدیدی برای سلامت عمومی، کیفیت زندگی و تنوع زیستی باشد. به این علت لازم است که این داده ها به عنوان مبنایی برای تدوین سیاستها و برنامه های طولانی مدت زیست محیطی مورد توجه قرار گیرند.
منبع: inbaman.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۴ بعلاوه ۳