دفتر هنر و ادبیات اسارت کجاست؟
به گزارش این با من، ساسان ناطق اظهار داشت: در شورای کارشناسی، اهتمام می نماییم با مشاوره درست به نویسنده ها، آنها را بسمت موضوعات کمتر دیده شده ببریم. نویسنده های ما باهوش هستند...
به گزارش این با من به نقل از خبرگزاری مشرق،
خاطرات آزادگان جنگ ایران و عراق، بخشی بسیار مهم و انسانی از ادبیات پایداری و تاریخ شفاهی دفاع مقدس را تشکیل می دهد. این خاطرات، نه فقط روایتی از رنج، شکنجه و سختی های دوران اسارت در اردوگاه های رژیم بعث عراق هستند، بلکه تصویری روشن از مقاومت، ایمان، صبوری و کرامت انسانی در سخت ترین شرایط را نشان می دهند.
بسیاری از آزادگان، سال ها در زندان ها و اردوگاه های عراق محبوس بودند؛ بعضی از آنها بیشتر از یک دهه از عمر خودرا در اسارت گذراندند، غافل از خانواده، بی دسترسی به امکانات اولیه و در شرایطی بسیار دشوار و طاقت فرسا. با این وجود، بخش قابل توجهی از این خاطرات، فقط روایت سختی ها نیست، بلکه سرشار از لحظه هایی است که آزادگان با همدلی، شوخ طبعی، ابتکار و ایمان، زندگی را معنا می بخشیدند.
از نوشتن نامه هایی سرشار از امید برای خانواده، تا حفظ انسجام گروهی، برپایی نماز جماعت، برگزاری کلاس های آموزشی پنهانی و حتی ساختن ابزارهای ساده برای گذران زندگی؛ خاطرات این دوران، جلوه ای از پایداری خاموش اما عمیق یک نسل است.
ساسان ناطق، نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات پایداری، از دو سال پیش فعالیت خودرا در دفتر هنر و ادبیات اسارت شروع کرده است. این دفتر با هدف تولید و انتشار آثار در رابطه با خاطرات آزادگان جنگ تحمیلی، بر داستانهای کمتر شنیده شده و ناگفته از دوران اسارت تمرکز دارد.
یکی از خصوصیت های مهم این دفتر، توجه به ثبت و بازنمایی تجربه های همسران و مادران آزادگان است که نقش پررنگی در حفظ خانواده ها در دوران اسارت بازی کرده اند. در طول این مدت، دفتر هنر و ادبیات اسارت توانسته آثاری را در زمینه ادبیات اردوگاهی منتشر کند که شامل خاطره نگاری ها و رمان هایی است که تلاش می کنند ابعاد مختلف زندگی اسرا را به تصویر بکشند. این آثار به بیان زندگی روزمره، مبارزات روحی و جسمی آزادگان و همینطور نقش زنان خانواده در حفظ پویایی خانواده ها در غیاب آنان می پردازند.
ساسان ناطق در گفت و گو با ما درباره ی تشکیل این دفتر، اهداف کلی و برنامه های آینده آن توضیح داد. او تاکید کرد که یکی از مهم ترین برنامه ها، بهره برداری از نویسندگان جوان و تازه کار است تا روایتها با دیدگاه های نو و تازه بازگو شوند و از تکرار و کلیشه زدگی دوری شود. همچنین، ثبت و گردآوری نامه ها و خاطرات دست اول آزادگان همچون برنامه های کلیدی این دفتر است که به حفظ میراث تاریخی و فرهنگی جنگ کمک می نماید. دفتر هنر و ادبیات اسارت با کوشش برای حفظ و بازنمایی این بخش مهم از تاریخ دفاع مقدس، اهمیت بالای ی در غنی سازی ادبیات پایداری و حفظ خاطرات آزادگان ایفا می کند.
در ابتدا درباره ی کارهای دفتر هنر و ادبیات اسارت توضیح بفرمایید. این دفتر با چه اهدافی تأسیس شده و چه برنامه هایی را در راه تحقق این اهداف دنبال می کند؟ همچنین، تا حالا چه اقداماتی انجام داده اید و چه دستاوردهایی حاصل شده است؟
دو سال از شروع فعالیت دفتر هنر و ادبیات اسارت می گذرد و ما در طول این مدت توانستیم ۱۰ عنوان کتاب از آثار در رابطه با آزادگان کشورمان را تولید نماییم که از این ۱۰ عنوان، دو عنوان آن رمان و بقیه در حوزه خاطره نویسی است. دنیا ما را از خلال همین خاطرات و رمان ها خواهد شناخت. رمان قابلیتی دارد که می تواند ترجمه شود و عظمت اسیر ایرانی را به دنیا نشان دهد. تابحال سه کتاب «مطبخ»، «شب های سفید» و «برادران قلعه فراموشان» رونمایی شدند. کتاب «مطبخ» مربوط به خاطرات یک آزاده از شهر بابل به نام بابا علی رمضان پور هست و کتاب «شب های سفید» به خاطرات یک آزاده از مشکین شهر اردبیل می پردازد. کتاب «برادران قلعه فراموشان»، هم خاطرات آقای طاهر اسداللهی از استان اردبیل است.
از این ۱۰ عنوان آثار ساخته شده در دفتر هنر و ادبیات اسارت، دو عنوان هم به خاطرات همسران آزادگان اختصاص دارد. ما سعی کردیم همسران و مادران آزاده ها را هم فراموش نکنیم. چون در نبود آن عزیزان، این زنان بودند که با صبوری زندگی شان را اداره و بچه ها را تربیت کردند. آنها تا برگشت آزادگان ستون خانواده شان بودند. از همین رو به سراغ آنها رفتیم و دو کتاب در این مورد آماده شده است که امیدوارم به زودی توسط انتشارات سوره مهر منتشر بشود.
ما نه فقط به سراغ همسران آزادگان رفته ایم، بلکه مادران آنها را هم فراموش نکرده ایم. در نبود آزادگان، مادر خانه را نگه داشته است؛ مادر، چشم و چراغ خانه، ستون خانه است. وقتی از زبان آنها می شنویم که در نبود فرزندان شان چطور توانسته اند خانواده را اداره کنند، به بزرگی و نقش تأثیرگذارشان پی می بریم.
در این باره می توانم به خاطرات یکی از مادران آزادگان اشاره کنم؛ خانم آراسته سلامه زاده، مادر یکی از آزادگان هستند. او تعریف می کرد که نامه های پسرش به دست شان می رسیده اما چون سواد نداشتند، آنها را به فرزندان دیگر می دادند تا برایشان بخوانند. اما یک روز تصمیم مهمی می گیرد؛ به نهضت سوادآموزی می رود تا سواد یاد بگیرد، فقط به جهت اینکه خودش بتواند برای فرزندش نامه بنویسد و نامه های وی را بخواند.
این همان مادر ایرانی است، همان انسانی که در مقابل شرایط تسلیم نمی گردد. اگر ما این خاطرات را ثبت نکنیم، در واقع به تاریخ، به آینده و به خانواده های این عزیزان ظلم کرده ایم. در این نامه های اسرا، شجاعت، زندگی و عشق هست. آزادگان به خوبی بلد بودند برای پدر و مادر پیر خود، که نگران آنها هستند، چطور نامه بنویسند. آزاده ای دستور پخت مربای هویج را از درون اردوگاه های بعثی برای پدر و مادرش نوشته است. این زیبا نیست؟ این عین زندگی است. این نشان میدهد که در همان شرایط سخت، در زیر شکنجه، در دل فشارها، وقتی می خواستند با پدر و مادرشان حرف بزنند، جوری می نوشتند که آنها با خیال راحت سرشان را روی بالش بگذارند و بخوابند.
همچنین، جلد اول مجموعه ای از نامه های آزادگان هم آماده شده است، طراحی و سایر مراحل تموم شده و منتظر انتشار هست. در زمینه رمان، یک رمان طنز از مصطفی جمشیدی انتشار یافته است. رمان دوم هم از حمید بابایی هم مراحل پایانی اش را می گذارند. در کنار همه این کارها، ما شخصیت سازی در حوزه نویسنده ها رو هم مدنظر داریم. دو کتاب از این آثار توسط نویسنده هایی نوشته شده که نخستین تجربه نویسندگی را داشتند.
فرایند اصلی کار دفتر، تولید اثر در زمینه خاطره و رمان هست که موضوعش هم آزادگان جنگ تحمیلی است. در کنار این ها، خاطرات مادران و همسران آزاده ها را هم دنبال کردیم. خاطره گویی خلبان ها هم جزو برنامه های ما بوده. درباره ی نامه های آزادگان هم کارهایی انجام شده. الان بیشتر از ۲۰ هزار نامه جمع آوری شده؛ بخش عمده ای از این نامه ها سال ها پیش توسط مرتضی سرهنگی در دفتر ادبیات و هنر مقاومت جمع آوری شده بود و ما به آن مجموعه اضافه کردیم. سال جاری تمرکز بیشتری بر تولید اثر داریم و امیدواریم زودتر به مرحله انتشار برسند.
در این دو سال فعالیت، آیا تلاش کرده اید از نویسندگان جوان تر و افراد تازه کار هم کمک بگیرید و از آنها در تولید آثار استفاده کنید؟
بله، اتفاقاً بتازگی دو نویسنده جدید هم به مجموعه ما اضافه شده اند؛ یعنی از میان این ۱۰ اثر، دو عنوان از نویسندگان تازه کار است. من شخصاً این بخش را دوست دارم، چون احساس می کنم مجموعه ما بزرگ تر و غنی تر شده است. همین دو نفر هم می توانند در رسیدن به اهداف مجموعه نقش مؤثری داشته باشند. شاید اگر آزاده ای از دنیا برود، کمتر گرفتار حسرت شویم، چون قسمتی از خاطرات او ثبت شده است.
کتاب «مطبخ» که بتازگی از آن رونمایی شده، توسط نیروهای جدید و تازه کار ما نوشته شده است. این کتاب توسط حسن و حسین شیردل به تالیف رسیده که یکی از این برادرها با آزاده مصاحبه می گرفت و دیگری آن فایل ها را تایپ و ساده نویسی و درست نویسی می کرد. اضافه شدن هر چهره جدید به ادبیات، دارایی فرهنگی ما را پربارتر می کند. مخصوصاً حالا که آزاده ها به مرور از میان ما می روند یا به سبب عوارض اسارت، گرفتار مشکلاتی می شوند، حضور نویسنده های تازه نفس ضروری تر از همیشه است.
برخی می گویند داستان ها و خاطرات مربوط به اسارت تکراری شده و به این علت نویسنده های زیادی دیگر به سراغ این مساله نمی روند. شما که سال ها در این مورد فعالیت داشته اید و در دو سال قبل هم مسئول دفتر هنر و ادبیات اسارت بوده اید، آیا با این حرف موافقید؟ به نظر شما این مساله تکراری و تمام شده است؟
نویسنده های ما باهوش هستند و می توانند از روزنه جدید و زاویه های جدیدی به دوران اسارت نگاه کنند یا بعنوان یک مصاحبه گر حرفه ای، می توانند پرسش های جدیدی مطرح کنند تا بشود از روزمرگی ها عبور کرد و نکات مغفول مانده رو از دل خاطرات بیرون بیاورند. مثل کتاب «مطبخ» که رونمایی آن انجام شد، به موضوع آشپزی در اردوگاه ۱۲ تَکریت می پردازد. این کتاب روایت هایی زنده، آموزنده، گاهی شاد و گاهی تلخ دارد.
اینکه چه طور به موضوع نگاه می نماییم خیلی مهمه؛ اگه درگیر تکرار و روزمرگی باشیم، همه کارها شبیه هم می شوند. اما ما در شورای کارشناسی دفتر تلاش می نماییم با مشاوره درست به نویسنده ها، آنها را به سوی موضوعات کمتر دیده شده ببریم. واقعا هیچ کدوم از همکارای من در این دفتر، فکر نمی کنم لحظه ای بیکار باشند. یا درحال مصاحبه اند، یا مشغول پژوهش و آماده سازی اثر برای چاپ. خود من هم هم اکنون دو پروژه جدید در حوزه خاطرات اسارت در دست دارم.
یکی خاطرات آقای بهروز بوشهری، قائم مقام شهید تندگویان، که با هم در اردوگاه های عراق اسیر بودند. مصاحبه های ایشون انجام شده و ان شاءالله کار تدوینش در حال انجام می باشد.
کتاب دوم، خاطرات آقای شعاع الدین فلاح دوست، فرمانده گروهان لشکر ۷۷ خراسانه که پس از قبول قطعنامه در اول شهریور ۱۳۶۷ اسیر میشود. ایشون چهره خاص و متفاوتی بودن؛ خوش خط، شاعر، مسئول خوش نویسی اردوگاه، و افسر دوره چهارم دانشکده افسری. خاطرات ایشون هم تکمیل شده و امیدوارم با تلاش دوستان در انتشارات سوره مهر، این کتاب ها منتشر بشوند تا ما شرمنده جامعه اسرا نباشیم.
*مائده مرویان حسینی / ایبنا
حرف آخر اینکه در نبود آزادگان، مادر خانه را نگه داشته است؛ مادر، چشم و چراغ خانه، ستون خانه است. این زیبا نیست؟ در زمینه رمان، یک رمان طنز از مصطفی جمشیدی انتشار یافته است.
منبع: این با من
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۳ بعلاوه ۴