ساختار خانواده چه نقشی در اعتماد اجتماعی دارد؟
بدبینی اجتماعی از خانه شروع می شود
این با من: آیا می شود نگاه بدبینانه مردم به جامعه فقط یک احساس شخصی باشد؟ این پرسش حالا پاسخی علمی دارد. پژوهشی تازه نشان میدهد که نوع روابط درون خانواده و جایگاه اجتماعی افراد دراین خصوص نقش دارند.
به گزارش این با من به نقل از ایسنا، در سالیان اخیر، پدیده ای به نام «بدبینی اجتماعی» توجه خیلی از اندیشمندان علوم اجتماعی و روان شناسی را به خود جلب کرده است. بدبینی اجتماعی، برخلاف بدبینی فردی، نوعی نگاه عمومی به جامعه است که در آن مردم احساس می کنند جامعه در راه درستی حرکت نمی کند، نهادها غیرقابل اعتمادند و رفتار دیگران بیش از روی خودخواهی است تا نوع دوستی. این نگاه می تواند هم به سلامت روان افراد لطمه بزند و هم به انسجام اجتماعی. به همین دلیل، بررسی عوامل مؤثر بر این پدیده اهمیت زیادی پیدا کرده است؛ خصوصاً در جامعه ای مانند ایران که برخی گزارش ها از سطح پایین اعتماد عمومی حکایت دارند.
برخی تحقیقات نشان داده اند که بدبینی اجتماعی می تواند از تجربه های شخصی و اجتماعی افراد سرچشمه بگیرد؛ ازجمله نوع رابطه ای که افراد در خانه تجربه می کنند. بعنوان مثال، افرادی که در خانواده هایی با ساختار قدرت نابرابر زندگی می کنند، ممکنست احساس کنند نظر و خواست آنها کم اهمیت است و این تجربه را به فضای اجتماعی هم تعمیم دهند. همین طور تعلق به طبقات پایین تر جامعه، که به طور معمول با مشکلات اقتصادی و اجتماعی بیشتری روبه رو هستند، می تواند نگاه افراد به جامعه را بدبینانه تر کند. این در حالیست که در چنین شرایطی، امید به تغییر هم کمرنگ تر می شود.
در این زمینه، حمید دهقانی، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان، به همراه دو همکار دانشگاهی خود، پژوهشی را انجام داده اند که به بررسی همین مساله پرداخته است: اینکه ساختار قدرت در خانواده چگونه بر بدبینی افراد نسبت به جامعه تأثیر می گذارد و آیا طبقه اجتماعی می تواند این رابطه را تقویت یا تضعیف کند.
برای انجام این مطالعه، گروه پژوهشی از ۴۱۰ نفر از شهروندان بالای ۱۸ سال شهر اصفهان نظرخواهی کردند. آنها با طراحی یک پرسش نامه معتبر و قابل اعتماد، میزان بدبینی اجتماعی افراد را در چهار حوزه اندازه گیری کردند: بدبینی نسبت به افراد، گروه ها، نهادها و در سطح شخصی. هم زمان، میزان نابرابری قدرت در خانواده (مثلاً در تصمیم گیری ها یا اعمال نظر) و جایگاه اجتماعی افراد (بر اساس دیدگاه ماکس وبر، جامعه شناس مشهور) نیز سنجیده شد. این داده ها سپس مورد تحلیل قرار گرفتند..
نتایج این مطالعه نشان می دهند که هرچه ساختار قدرت در خانواده نابرابرتر باشد، احتمال اینکه افراد بدبینی اجتماعی بیشتری داشته باشند بیشتر است. این مساله خصوصاً در طبقات متوسط و بالا دیده شد؛ یعنی در این طبقات، نابرابری خانوادگی به بدبینی اجتماعی بیشتری منجر می شود.
اما در طبقات پایین تر، رابطه بین نابرابری خانوادگی و بدبینی اجتماعی چندان مشخص نبود. محققان معتقدند در این طبقات، عوامل دیگری مانند احساس محرومیت، نابرابری اجتماعی و مشکلات اقتصادی آن قدر قوی هستند که تأثیر ساختار خانواده را کم رنگ می کنند. به بیان ساده تر، افراد این طبقه، حتی اگر در خانواده هایی با قدرت نسبتاً برابر زندگی کنند، باز هم بدبین هستند چون مشکلات بزرگ تری تجربه می کنند.
یکی از نکات مهم دیگر در نتایج این مطالعه، بالا بودن سطح بدبینی اجتماعی در بعد نهادی بود. این یعنی بیشتر مردم به نهادهای رسمی مثل ادارات، سازمان ها و نهادهای دولتی بی اعتمادند. این بی اعتمادی ممکنست از تجربه های منفی با این نهادها سرچشمه بگیرد؛ مانند شفاف نبودن، سخت گیری بی مورد، نبود پاسخ گویی یا احساس تبعیض.
پژوهشگران در ادامه تحلیل خود می گویند که برای کاهش بدبینی اجتماعی باید چند کار اساسی صورت گیرد. از یک سو، نهادها باید تلاش کنند اعتماد عمومی را با شفافیت و رفتار محترمانه جلب کنند. از طرف دیگر، لازم است که خانواده ها آموزش ببینند تا در آنها فرصت برابر برای تصمیم گیری و ابراز نظر وجود داشته باشد. همین طور سیاستهای کاهش نابرابری اجتماعی می تواند به کاهش احساس محرومیت و بدبینی کمک نماید.
مقاله علمی حاصل از این مطالعه در فصلنامه «جامعه شناسی کاربردی» وابسته به دانشگاه اصفهان انتشار یافته اند.
منبع: این با من
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۱ بعلاوه ۴