فشار خاموش آب مجازی بر منابع آب كشور
ایران برای تولید گندم، آب زیادی مصرف می کند
این با من: در صورتیکه گندم یکی از اصلی ترین مواد غذایی در سبد خوراکی مردم ایران است، چگونگی مصرف منابع طبیعی مانند آب برای تولید آن، موضوعی است که کمتر مورد توجه عموم قرار گرفته است.
به گزارش این با من به نقل از ایسنا، در دنیای امروز، بحران آب به یکی از مهم ترین تهدیدهای پیش روی بشر تبدیل گشته است. خصوصاً در کشورهایی مانند ایران که منابع آبی محدودند و مصرف بی رویه، این محدودیت ها را شدت بخشیده است. یکی از مفاهیم تازه ای که در حوزه مصرف آب مطرح شده، «آب مجازی» است. آب مجازی به آبی گفته می شود که بصورت پنهان در پروسه تولید یک محصول مصرف می شود؛ به عنوان مثال، برای تولید یک تن گندم، از کاشت تا برداشت، فرآوری، بسته بندی و انتقال، میزان زیادی آب مصرف می شود که بااینکه مستقیم دیده نمی گردد، اما بسیار مهم است. این حجم از مصرف، در مجموع به صورت غیرمستقیم از ذخایر آبی کشور کاسته و توازن منابع را تهدید می کند.
با توجه به وضعیت بحرانی منابع آب در ایران، بررسی دقیق میزان آب مصرفی در تولید محصولات کشاورزی اهمیتی دوچندان پیدا کرده است. به ویژه محصولی مانند گندم که حدود نیمی از زمینهای کشاورزی کشور را به خود مختص کرده است و به لحاظ غذایی و راهبردی نقش مهمی دارد. هرچند دولت ها به صورت سنتی از تولید گندم حمایت می کنند، اما بدون توجه به بازدهی مصرف آب و انتخاب مناطق مناسب برای کشت، این حمایت می تواند به نابودی منابع آبی منجر شود. مفاهیمی مثل «ردپای آب» یا «تجارت آب مجازی» به ما کمک می کنند تا ببینیم هر کیلو گندم چقدر آب پشت سر خود دارد و چگونه این آب از مناطق کم آب خارج و در حقیقت صادر می شود. اهمیت این مسئله نه فقط در سطح ملی بلکه در مقیاس جهانی نیز مطرح است.
در همین راستا، نادر حیدری، دانشیار پژوهش مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی وابسته به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، به همراه یکی از همکارانش، پژوهشی را در حوزه بررسی میزان آب مصرف شده برای تولید گندم آبی در ایران انجام داده اند. هدف آنها از این مطالعه، شناسایی راهکارهای علمی و سیاستی برای بهبود وضعیت مصرف آب در تولید این محصول مهم و راهبردی بوده است.
این پژوهش با بررسی داده ها و مقایسه اقلیم های مختلف کشور انجام شده است. پژوهشگران در این مطالعه بدنبال آن بودند که بفهمند در کدام مناطق ایران، تولید گندم نیاز به آب بیشتری دارد و کجاها می توان با مصرف آب کمتر به تولیدی مناسب رسید. آنها با بررسی میزان مصرف آب در هر تن گندم، استانها را از نظر بازدهی مصرف آب طبقه بندی کردند و بدنبال یافتن الگوهایی بودند که به بهینه سازی کشت گندم کمک نماید.
نتایج این مطالعه نشان دادند که میزان آب مصرفی برای تولید هر تن گندم آبی در ایران، به طور متوسط حدود ۱۴۰۰ مترمکعب است. این در حالیست که میانگین جهانی آن حدود ۹۳۰ مترمکعب بر تن است. یعنی در ایران برای تولید همان مقدار گندم، حدود ۳۴ درصد آب بیشتری مصرف می شود.
همچنین، برخی استانها مانند خوزستان، کرمان، سمنان و سیستان وبلوچستان، دارای بیشترین میزان آب مصرفی هستند؛ تا بالاتر از ۲۶۰۰ مترمکعب در هر تن. در مقابل، استان هایی مثل مازندران و گلستان، با مصرف حدود ۴۵۰ مترمکعب، از نظر کارآیی آب بسیار بهینه عمل می کنند.
در ادامه این مطالعه آمده است که بالاتر از ۵۰ درصد زمینهای زیر کشت گندم در ایران در مناطقی قرار دارند که با بحران آب مواجه اند. همچنین، برخی استانها مانند گلستان، اردبیل و حتی خوزستان (در صورت مدیریت بهینه منابع آبی) برای کشت گندم مناسب تر از مناطق مرکزی و جنوب شرقی کشور هستند. این مساله نشان میدهد که انتخاب محل مناسب برای کشت، می تواند نقش بزرگی در صرفه جویی در مصرف آب ایفا کند.
در ادامه این مطالعه که نتایج آن در فصلنامه «تحقیقات مهندسی سازه های آبیاری و زهکشی» وابسته به مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی انتشار یافته اند، آمده است که آگاهی عمومی و تصمیم گیری های کارشناسی در عرصه آب مجازی و مصرف آن می تواند به صیانت از منابع حیاتی کشور کمک نماید.
محققان هشدار داده اند که اگر جریان مصرف آب مجازی در کشور کنترل نشود، ادامه کشاورزی و امنیت غذایی با چالش جدی روبه رو خواهد شد.
در این مطالعه همچنین، پیشنهادهایی برای بهبود این وضعیت ارائه شده است، همچون کاهش واردات محصولات از مناطق کم آب، تشویق به استفاده از روش های کشاورزی کم مصرف، و بازبینی در الگوی کشت در سطح کشور.
در مجموع، این گزارش پژوهشی نشان میدهد که مدیریت آب در کشاورزی، خصوصاً در محصولی مثل گندم، فقط یک موضوع فنی نیست؛ بلکه موضوعی حیاتی برای آینده کشور و نسل های بعدی است ولذا با سیاستگذاری دقیق، آموزش کشاورزان، و پشتیبانی از مناطق پربازده، می توان هم گندم تولید کرد و هم از منابع آب محافظت نمود.
منبع: این با من
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۴ بعلاوه ۱